Ongeziene gezicht Stramproyerbroek

De zicht en beleefbare spanning van de grens tussen het Stramproyerbroek en de Hei. Dat is het onderwerp van de erfgoedtocht komende zondag, 22 oktober vanaf het Vosseven in Stramproy. Met deze wandeltocht langs een aantal nagenoeg onbekende ´grensgevallen’ langs het drassige Broek en de droge Hei vestigen de dorpsraden de aandacht op ‘de staat en het verhaal’ van dit enorm divers grenslandschap.

Het verhaal van een landschap zit vaak in de zaken waar we gedachteloos aan voorbijgaan. Met een toelichting erbij gaat men hele andere zaken zien. Zo voert de tocht naar de lang vergeten Ruyterbaan. Een oude doorgangsweg waarover rondtrekkende legers, voerlieden, smokkelaars en schaapskuddes zich eeuwenlang verplaatsten. Een andere weggezakte geschiedenis is de ‘Belgische-Nederlandse Wateroorlog’ die uit de doeken wordt gedaan op het diepst gelegen punt van het Stramproyerbroek. In 1865 begon de jonge staat België met een particuliere bank met de grootschalige ontginning van de woeste gronden voor de landbouw en de het droogleggen van immense moerassen. Dat was nodig ter beëindiging van de veelvuldig voorkomende moeraskoorts. Weert weigerde in die jaren echter alle medewerking aan de afvoer van het Belgische water.

Een groot deel van de Belgische grensstreek werd daardoor decennialang opgezadeld met immense waterproblemen. Via het Luuëke passeren we andere grensrelicten zoals een recent ontdekt (onder) deel van de Bocholtergraven en het traject van de ‘Duitse Doodendraad’ uit WO I. Een draadversperring tussen Aken en Cadzand waar 2000 volt op stond. Bewoners uit de streek wisten als geen ander dat hier de dood loerde. Ondanks de enorme risico’s vond hier een levendige smokkel plaats van brieven, mensen en goederen.

Aan ‘Mariahof’ nabij grenspaal 160, vindt de oversteek plaats over de gekanaliseerde Abeek. Deze Molenbeek hield in het verleden maar liefst 28 watermolens in werking. Tot in de vorige eeuw lag hier in een lagergelegen kom een kilometer breed, ontoegankelijk doorstroommoeras waarin alleen goed ingevoerde turfstekers, jagers en smokkelaars zich waagden. Voor de vrijheid van anderen werd hier veelvuldig de grens overschreden. Zo ontstond in deze verre uithoek in 1941 een belangrijk knooppunt voor het verzet. Met de inzet van diverse leden van familie ‘De Grave’ werd een groot aantal piloten en Joodse vluchtelingen via de Broeken vanuit Weert naar Bree geloodst. Bij de in 2014 teruggelegde ‘Grave-Brug’ staan we stil bij die vlucht naar de vrijheid en de vrede en de moed van de mensen van deze ‘pilotenlijn’.

Na een eeuwenoud dwaalkruis passeren we enkele herstelde vennen en de herplant van een houtwal aan het Kirkeböske. Een goede stap voorwaarts in dit voorheen karakteristiek kleinschalig landschap. In de afgelopen 25 jaar werd in ons land 10 procent van de kenmerkende landschapselementen geruisloos geruimd. Na de Lage Heide gaat het hogerop naar de welvende Buuëtjeshei en de markante ‘Zevensprong’. Een bekend devotiepunt waar in het verleden veel gebeden en geofferd werd. Door zieken en moeders in afwachting van hun zonen in het verre Indië, maar ook door smokkelaars na afloop van een geslaagde handelsactie.

Een verhaal apart is de van ´bospest´ vrijgestelde ‘schietbaan met kelder van de Burgerwacht’ uit 1928. Door de energieke inzet van bewoners zijn de voormalige schapendriften en diep ingesneden karensporen weer goed zichtbaar. In het verleden was de lokale gemeenschap sterk aangewezen op de hei. Voor de schapen, de honing, de heideplaggen, turf en het zand. Daarnaast was het gebied ook geregeld decor van grensconflicten en militaire activiteiten. Gidsen gaan ook in op de legendarische inval van de Fransen in 1794 en welke gevolgen dit had voor de samenleving, maar ook op de plaatsing van militaire barakken en een Duits zoeklicht waarmee geallieerde vliegtuigen ‘gevangen’ werden.

Zondag, 22 oktober Aanvang 9.30 uur. Startplaats Vosseven, Lochtstraat 26 Stramproy (Weert). Advies: waterdicht schoeisel of laarzen. Deelname gratis.