Budel-Dorplein – Op zondag 31 augustus vertellen de cicerones, gidsen, tijdens hun rondleidingen allerlei verhalen over de zinkfabriek, over Dorplein en over de vroegere bewoners.
Verhalen over de zinkfabriek
“Mijn vader rookte alles wat rookte. Pijp, sigaren en sigaretten. In de oorlog werd dat snel een probleem. Tabak werd geïmporteerd uit het buitenland. Door de Duitse bezetting stopte dit. De mensen gingen over op “eigenteelt”. Er werden massaal tabaksplanten geplant in de moestuinen. Hoe ze aan de planten kwamen? Joost mag het weten.
Zo ook mijn vader. Achter in de moestuin stonden ze in rijen. Eerst kleine plantjes, al gauw werd het een tabakswoud. Zoiets als nu de maisvelden. Regelmatig gaf hij ze water met de gieter. De pomp stond in de bijkeuken. In de hoek was de wc. Eigenlijk klopt die naam niet. WC betekent watercloset. Bij ons kwam er geen water aan te pas. Alleen het eigen water. Enfin. Hij mopperde geregeld over het weer. Niet goed voor de tabaksplanten. De zomer ging voorbij. De tabaksplanten begonnen te drogen. Tijd om te oogsten.
Een op de vijf bladeren was goed. De rest werd weggegooid. Op de vuilnishoop. Een composthoop bestond toen nog niet. De bladeren werden in busseltjes bij elkaar gebonden. Met een touwtje. Hij sloeg spijkers in de dwarsbalk op zolder. Daar hingen ze te drogen. Bij slecht weer speelden we op de zolder. Wel honderd keer kregen we te horen dat we moesten uitkijken. De heilige tabak mocht geen schade oplopen. Toen ze genoeg gedroogd waren bracht hij ze naar een thuissigarenmaker in het dorp. De man werkte bij de Willem II in Valkenswaard. Vanwege de oorlog zat hij werkloos thuis. Zo verdiende hij zwart wat bij. Heeft mijn vader zijn eigenteelt ooit gerookt? Misschien toen de nood erg hoog was.
In Dorplein was de situatie in de oorlog hetzelfde. Geen buitenlandse tabak en sigaretten. Veel arbeiders van de zink werden gedwongen in Duitsland te gaan werken. “Arbeitseinsatz” heette dat. Slavendrijverij was een beter woord. De twee directeuren van de Zink, Frans en André Dor, waren fel anti-Duits. Ze probeerden van alles om de Dorpleiners uit Duitsland weg te houden. Frans Dor bedacht een oplossing. Als “sociaal directeur” stond hij bekend om zijn creatieve invallen – zo heeft hij een tijdlang chinchilla’s gehouden op de bovenverdieping van de Witte Villa. Hij ging tabak verbouwen in Dorplein. Er waren veel mensen nodig voor de verzorging en de oogst van de planten. Dat had hij de moffen duidelijk gemaakt. “Ohne Tabak, kein gutes Leben”. Ze konden niet gemist worden. Dus geen Arbeitseinsatz. Misschien kregen de Duitsers een deel van de tabaksoogst?
Eind van de zomer hing heel Dorplein vol met busseltjes tabaksbladeren. Een wat weeïge lucht kwam je tegemoet als je vanuit Schoot Dorplein binnenkwam. Zelfs bij de nonnen in de Kantine hing het vol. Wat moet Onslieveheer wel niet gedacht hebben. Die verderfelijke nonnen aan de tabak. Naar de hel met ze. De gedroogde tabaksbladeren gingen naar de Willem II in Valkenswaard. Daar maakten ze er sigaren van. Althans dat probeerden ze. Maar van tabak die hier gekweekt is kun je geen goeie sigaren maken. De meeste tabaksbladeren werden versneden tot pijptabak. En ook dat was erg behelpen. De pijp ging de hele tijd uit.
Na de oorlog wilde de directie van de Zink geen sigaren van Willem II meer roken tijdens de vergaderingen. Bang dat er nog eigenteelt uit Dorplein in zat.” – Met dank aan drs. W. Blom: 100 jaar zinkproductie in Nederland.
Praktische informatie over de rondleidingen
- Datum: zondag 31 augustus 2025
- Aanvang: 14.00 uur
- Locatie: Gemeenschapshuis de Schakel, St. Barbaraweg 1 in Budel-Dorplein
- Entree: € 2,- persoon (kinderen tot 12 jaar gratis)
- Duur: circa twee tot tweeënhalf uur
- Aanmelden is niet nodig.
- De route gaat over goed begaanbare wegen en is rolstoel- en rollatorvriendelijk.
